GÜMÜLCİNE BÜYÜK SİRKELİ KÖYÜ (ΦΙΛΛΥΡΑ)

BÜYÜK SİRKELİ

Yönetim merkezi olan Büyük Sirkeli (ΦΙΛΛΥΡΑ) Köyü bölgenin en büyük köylerinden bir tanesidir. 2010 yılında yürürlüğe giren KALİKRARTİS planı çerçevesinde ilçe konumuna gelmiştir.

Tarihi:

İlçenin tarihsel geçmişi hakkında detaylı bir araştırma yapılmamıştır. Köy tarihi hakkında elimizdeki en eski belge mezarlıkta bulunan bir mezar taşıdır. Osmanlı dönemine ait hicri 1023 tarihli (miladi 1614) Kebîrü'l-hacı Halil [Mehmed] ibn-i Mustafa’ya ait olan mezar taşıdır.

Bunun dışında ilçe tarihi ile ilgili yazılı belge T.C. Başbakanlık Devlet Arşivlerinin yayınladığı Osmanlı Belgelerinde Batı Trakya kitabında Sirkeli Köyünden Hacı İsmail Ağa’nın Meçidi Nişanıyla Taltifi’ni analatan hicri 1301 tarihli (miladi 1884) belgedir.(Fotoğraf I.)

Bunların dışında yerel kaynaklardan alınan bilgiler köyün kurulum hikayesini şöyle anlatır : (Öğretmenin Sesi dergisinden alınmıştır.)

İlk kurulduğu yıllarda (1300 Miladi) Dereköy olarak anılan, daha sonraları Küçük Sirkeli olan ve bugün Büyük Sirkeli’nin hemen yanında yer alan köyden 1415 Miladi yılında Mestan adındaki gencin bugün de Mestan Mahalle olarak anılan mahalleye gelip yerleşmesi ile Büyük Sirkeli’nin temelleri atılmıştır. Daha sonraları, Küçük Sirkeli’nin yerleşim yerini çeşitli hastalık nedenleri ile değiştirmesi sırasında; Kocamalar (Koca Hasan ve İsmail), Köseler, Hacılar köyden ayrılarak Mestan Mahallenin güneyine, doğusuna ve kuzeyine yerleşerek bugünkü Büyük Sirkeli’yi 1480 Miladi yılında kurmuşlardır. Daha sonraları köye Balkanlardan da göç olmuştur.

Köy kuruluş yılları ve daha sonrası içme ve kullanma sularını, açılan Mestan kuyu, Kocamalar kuyusu, Molla oğulları kuyusu, Köse oğulları kuyusu, Hacı oğulları kuyusu, köy içi merkez camii yanında bulunan ve derinlikleri 30 – 35 metreye varan kuyulardan sağlamıştır.
Köy güvenlik ve içme suyu nedeniyle iç içe kurulmuş, açılan kuyu ve daha sonraları Hacıların gayretleri ile çok uzaklardan ve Küçük Sirkeli’den içme suyu kanalları açılarak, yerleşim yerlerine su getirilmiş ve o günkü yaşam biraz daha kolaylaştırılmıştır.

Küçük Sirkeli ile iç içe yaşayan bu yeni yerleşim birimi hızla göç almış ve büyümüştür. Hayvancılıkla uğraşan köy bağcılıkla da uğraş verince, şarap ve sirke üretimi ile de ün salmış ve sirke üretimi nedeniyle Sirkeli adını almıştır. Nüfusça büyük olan Büyük Sirkeli, gittikçe küçülen ve göç veren de Küçük Sirkeli adı ile bugüne kadar yerleşim birimi olarak kalmışlardır.

Büyük Sirkeli ilk kuruluşundan bu yana hem göç vermiş, hem de göç almıştır. Köye yerleşen Küçük Sirkeli’ye bağımlı ilk çekirdek aileler Anadolu – Konya, Aydın ve Kahraman Maraş yörelerinden fetihler sonunda gelenlerle köy iyice büyümüştür. Bugün o yöre halklarının örf, adet ve geleneklerinin aynen bu köylerde de varoluşu bunu daha da doğrulamaktadır.
Köy kuruluşunda ilk yerleşimini, bugünkü yerleşiminin güney ve kuzey doğusuna yapmıştır.
Köy, ülkede yaşanan Bulgar işgali ve iç savaş yıllarında oldukça zor günler yaşamış. Aynı yıllarda Anadolu’ya göç edenler yüzlerce aileyi oluşturmaktadır.
Köy halkı kurulduğu ilk yıllarda dini ibadetlerini Küçük Sirkeli’de (Dereköy) bulunan camide, daha sonraları Yukarı mahalle ile Orta mahalleye inşa ettikleri camilerde yapmıştır.
Köy bugünkü yerine ilk yerleşimini yaklaşık 550 – 600 yıl önce yapmıştır. Bu durum köy mezarlığındaki mezar taşlarından, köylülerin anlatımları ve köy çevresindeki bulgulardan doğrulanmaktadır.

Günümüzde Büyük Sirkeli:

Günümüzde Büyük Sirkeli köyü Kozlukebir Belediyesinin yönetim merkezinin bulunduğu Bölgenin en önemli yerleşimlerinden bir tanesidir. Aşağı yukarı 300 ailenin yaşadığı , 2001 nüfus sayımlarına göre 1032 kişi olarak sayılmıştır. Bölgenin en gelişmiş yerleşimlerinden sayılan ilçe Belediye binası, sağlık ocağı, eczanesi, karakolu, camisi, market ,giyim, hediyelik eşya vs. gibi bir çok işletmeyi içinde barındıran bir yerleşmedir. İlçenin asıl geçim kaynağı tütün üretimidir. Büyük çoğunluğu çiftçi olan köy halkı kırsal yaşamın bütün özelliklerini yansıtır.

Yedi mahalleden oluşmaktadır. Bu mahalleler şöyledir: 1-Mestan Mahalle, 2-Aşağı Mahalle, 3-Yukarı Mahalle , 4-Orta Mahalle, 5-Dere Mahalle, 6-Sınırdere Mahallesi, 7-İsmailoğluları Mahallesidir.(HARİTA I)

İlçenin kuruluş hikâyesine göre önce Mestan Mahallesi kurulur sonra doğu ve kuzey doğu yönünde yerleşme genişler. Günümüzde ilçeye 4 farklı yoldan giriş yapmak mümkündür. Bu yolların hepsi meydanda toplanır.

1. Giriş Hacı Mustafa köy yolu olarak adlandırılan asfaltlanmış. İlçenin en eski yolu olarak bilinir ve ilçenin güney yönünden giriş bu yolla yapılır.

2. Giriş Batı yönündedir. Bu yol yaka köylerinde olan ulaşımı sağlamak için yapılmıştır. Ayrıca eski Gümülcine yolu olaraktan kullanılmıştır. Bu yola bağlantı olarak yeni asfaltlanmış olan başka bir yol günümüzde ilçenin önemli yollarından bir tanesi durumundadır.

3. Giriş Doğu yönündedir. Bu giriş Kozlukebir ve bölgedeki dağ köyleri ile olan iletişimi kurmak için kullanılan bir diğer önemli yoldur.

4. Giriş Kuzey yönündedir. Bu girişten dağ köylerindeki halk ilçeye kolay ve kısa yoldan ulaşmalarını sağlamaktadır.

İlçenin sokakları tamamen asfaltlanmış veya betonla kaplamış durumdadır. İlçe meydanında cami , okul , kahvehaneler, lokantalar, marketler ve çeşitli mağazalar bulamak mümkündür. İlçede Salı günleri büyük bir halk pazarı kurulmaktadır. İkiye bölünmüş gibi görünen ilçe iki temel mahalle olarak anlatılabilir Yukarı Mahalle ve Aşağı Mahalle .Bu mahallelerden bağımsız olarak 1960’lı yıllarda İlçenin 1 km yakınlarında olan Sınırdere köyünden gelenler tarafından kurulmuş bir mahalle olan Sınırdere Mahallesi ilçenin hemen yanından geçen derenin karşı kıyısına kurulmuştur.(Harita II.)

Yukarı Mahalle olarak adlandırılan bölge ilçenin kuzey bölümüne denir . Bu mahallenin kendine ait camii, okulu ve mezarlığı vardır. Günümüzde bu mahalle çeşitli nedenlerle gelişmemiş ve orijinal yapısını korumaktadır. Geleneksel evleri bu mahallede bulmak mümkündür. İlçenin eski mahallerinden olan Yukarı mahalle sakinleri şu ailelerden oluşmaktadır. Kara Ali’ler, İsmail oğulları , Cibreler, Paçamanlar, Topallar ,Karabozlar, Adaşağalar ve sonradan bu ailelerin içine karışmış yeni ailelerden oluşmaktadır.

Aşağı Mahalle ilçenin güney kısmında kalan bölümüne denir. Bu mahalle sonradan oluşan bir mahalledir. İlçe meydanındaki cami ve okul genelde bu mahallenin halkı tarafından kullanılır. Nüfus ve yapı olarak Yukarı mahalleden çok daha büyük ve gelişmiş durumdadır. Eski yapı çok azdır bu mahallede yaşayanlar eski yapıları yıkarak yeni modern yapılar yapmaya başlamışlardır. Aşağı mahalle sakinleri şu ailelerden oluşmaktadır. Hacılar, Köseler, Kocamallar, Kâşifağalar, Bayramlar, Mısırlılar, Kara Hüseyinler, Hasanbeyler ve mahalleye yeni yerleşmiş ailelerden oluşmaktadır.

Sivil Mimari:

İlçenin mimarisi genelde bahçeli müstakil yapılardan oluşmaktadır. 1980’li yılların sonlarına kadar yapılar genelde hanay olarak adlandırılan iki katlı yapılar ve tek katlı altında izve denilen tek veya iki odadan oluşan bölümleri olan yapılar ilçenin ev mimari öğelerini oluşturur. Aynı bahçe içerisinde ahır, samanlık , fırın , tuvalet ve kümes gibi köy yaşamının parçaları olan yapılardan oluşan bir kompleks yapı tipindedir. Eski mimaride kullanılan yapı malzemeleri genelde kerpiç ve taş malzemenin kullanıldığı yapılardır. Günümüzde bu yapılara rastlamak neredeyse imkansızdır. İlçede neredeyse tüm yapılar şekil değiştirerek modern mimaride kullanılan tuğla , briket ,alçı vs. gibi malzemeler kullanılarak yapılan yapılardan oluşmaktadır. Az sayıda da olsa 3 katlı apartman şeklinde yeni yapılar ilçenin mimarisine renk katmaya başlamışlardır.

Devlet yapıları:

Belediye binası:

2001 yılında yapılan bodrumla beraber üç katlı bir yapıdır. İlçenin güneyinde giriş kısmında bahçe içine inşa edilmiş oldukça büyük bir yapıdır. Bahçe kısmında oto park yeşil alan ve iş makinalarının bulunduğu bir iş makinası park alanı bulunmaktadır.

Sağlık ocağı:

Sağlık ocağı eski belediye binasında hizmet vermektedir. Eski belediye binası ihtiyaçları karşılamayacak durumda olduğu için yeni yapılan binaya taşınmış ve boş kalan yapıya da sağlık ocağı kurulmuştur.

Karakol :

Bölgedeki tek karakol binasıdır. Çok sayıda polisin görev yaptığı tek katlı bir binadır. Büyük bir bahçe içinde olan yapı 1980’li yıllarda yapılmıştır.

Okul:

1960’lı yıllarda yapılan tek katlı 4 sınıf ve bir öğretmenler odasından oluşan güzel bir yapıdır.Büyük bir bahçenin içinde olan yapı bahçeyi cami ile birlikte ortak olarak kullanmaktadır. Bahçesinde cami haziresi, voleybol sahası ve çocukların oyun için kullandıkları salıncak, tahterevalli gibi oyun aletlerinin bulunduğu bir alan mevcuttur.

Kültür Merkezi:

2002 yılında yapılan yapı bahçe içinde iki katlı bir yapıdır. Kültür merkezi olarak yapılmış olmasına rağmen günümüze kadar hiçbir faaliyet için kullanılmamıştır.